►►►Loạt bài về Phan Châu Trinh của Nguyễn Quang A: Nguyễn Quang A - Vì sao Phan Châu Trinh chưa thành công? (Luật Khoa, 8/2/2024). Bài cũ trên VOA: ►►►'Tư tưởng của Phan Châu Trinh vẫn còn thời sự với Việt Nam', (VOA, 3/4/2024);►►►Nguyễn Quang A - Phan Châu Trinh và thuyết hiện đại hóa mới, (Dân Trí, 23/03/2017);► Biểu tình Thiên An Môn và bài học cho quá trình dân chủ hóa ở Việt Nam. Tiananmen Protests and Lessons for Democratization in Vietnam
Nguyen, Quang A. Contemporary Chinese Political Economy and Strategic Relations; Kaohsiung Vol. 5, Iss. 2, (Jun-Aug 2019): 745-763,XIII-XIV.
►►►"Tự Do là món quà quý nhất" - Linh Mục và Võ Sư Phạm Quang Hồng | Lịch Sử Qua Chuyện Kể, (Vietnamese Museum, 30/9/2023). Nghe chuyện kể của cha, mới hiểu thêm cái ác của một chế độ.
►Quan hệ Việt Nam-Vatican được cải thiện: Hà Nội cần bỏ thái độ thù nghịch đối với Công giáo!, (RFA, 8/2/2024)
►►►Bên sóng Hồ Tây, Phùng Quán kể lại một đời thơ (*), (VB, 8/2/2024)
►Vấn đề biên giới tiếp giáp giữa Tây Bắc Việt Nam và Trung Quốc, (NCQT, 8/2/2024)
►Các huyện Ea Súp, Ea H’leo, Krông Búk, Krông Năng, Buôn Đôn, Lắk, Krông Ana, Krông Bông, Cư M’gar, Krông Pắc, M’Đrắk, Ea Kar ở Tây Nguyên nghèo mùa Tết! Đắk Lắk được cấp khẩn cấp hơn 920 tấn gạo cứu đói dịp Tết Giáp Thìn, (RFA, 8/2/2024)
►Một Phóng Viên Bị Phạt Vì Gọi Điện Thoại Hỏi Chủ Tịch Hội Phụ Nữ Dùng Xe Công Đón Con Gái, (SBTN, 8/2/2024). Phe cánh bênh nhau.
►Bài về luật hàng hải của Pham Thi Minh Trang trên Asia Maritime Transparency Initiative: Quan điểm pháp lý về Bãi cạn Second Thomas. Second Thomas Shoal: A Legal Perspective, (AMTI, 23/1/2024)
►Dự báo khí hậu mới của Vancouver tiết lộ 'nguy cơ lớn về sức khỏe cộng đồng'. New Vancouver climate projections reveal 'big public health risk', (BIV, 8/2/2024)
►Lisa LaFlamme lập luận: 'Thông tin chính xác, công bằng, không thiên vị' là quyền của người dân.' Accurate, fair, unbiased information' is a public right, argues Lisa LaFlamme, (CBC, 15/1/2024). Theo nhà báo kỳ cựu 'nếu để báo chí chết, bạn đang làm tổn hại đến nền dân chủ của mình' một cách không thể cứu vãn;►Lisa LaFlamme speaks at In Defence of Democracy 2023, The Samara Centre for Democracy, 15/11/2023)
►‘Ly hôn về già’ ngày càng phổ biến ở Canada. Tại sao nó lại là mối quan tâm. ‘Grey divorce’ getting more prevalent in Canada. Why it’s a concern, (Global News, 8/2/2024)
►Canada hiện có hơn 100 trung tâm đô thị với ít nhất 1/4 dân số từ 65 tuổi trở lên. Canada now has more than 100 urban centres where at least a quarter of the population is 65 or older: new analysis, (BIV, 8/2/2024).
►Lần đầu tiên sau hai thập kỷ, Mỹ mua hàng từ Mexico nhiều hơn TQ. For First Time in Two Decades, US Buys More From Mexico Than China, (Yahoo, 8/2/2024).
►Phim “Io Capitano” được đề cử Oscar kể về hành trình đầy nguy hiểm của người di cư từ Tây Phi đến châu Âu. “Io Capitano”: Oscar-Nominated Film Dramatizes Perilous Migrant Journey from West Africa to Europe, (Democracy Now, 8/2/2024)
►Lịch sử bạo lực của người định cư ở Bờ Tây. A history of settler violence in the West Bank, (Economist, 8/2/2024)
~~~ (*) Thơ Phùng Quán
Chống Tham Ô Lãng Phí
Tôi đã đi qua
Những xóm làng chiến tranh vừa chấm dứt
Tôi đã gặp
Những bà mẹ quấn rẻ rách
Da đen như củi cháy giữa rừng
Kéo dây thép gai, tay máu ròng ròng
Bới đồn giặc
Tôi đã đi qua
Những xóm làng Kiến An, Hồng Quảng
Nước biển dâng cao, ướp muối các cánh đồng
Hai mùa rồi, lúa không có một bông
Phân người toàn vỏ khoai tím đỏ
Tôi đã gặp
Những em thơ còm cõi
Lên năm lên sáu tuổi đầu
Cơm thòm thèm độn cám và rau
Mới tháng Ba đã ngóng mau đến Tết!
Để được ăn no có thịt
Một ngày… một ngày
Tôi đã đi giữa Hà nội
Những đêm mưa lất phất
Đường mùa Đông nước nhọn tựa dao găm
Chị em công nhân đổ thùng
Run lẩy bẩy chui hầm xí tối
Vác những thùng phân
Thuê một vạn một thùng
Mấy ai dám vác?
Các chị suốt đêm quần quật
Sáng ngày vừa đủ nuôi con
Một triệu bài thơ không nói hết nhọc nhằn
Của nhân dân lao động
Đang buộc bụng, thắt lưng để sống
Để dựng xây, kiến thiết nước nhà
Để yêu thương, nuôi nấng chúng ta
Vì lẽ đó
Tôi quyết tâm rời bỏ
Những vườn thơ đầy bướm đầy hoa
Những vần thơ trang kim vàng mã
dán lên quân trang đẫm mồ hôi và
máu tươi của Cách Mạng!
Như công nhân
Tôi quyết đúc thơ thành đạn
Bắn vào tim những kẻ làm càn
Vào lũ người tiêu máu của dân
Như tiêu giấy bạc giả
Các đồng chí ơi
Tôi không nói quá
Về Nam Định mà xem
“Đài xem lễ” họ cao hứng dựng lên
Nửa chừng bỏ dở
Mười một triệu đồng dầm mưa giãi gió
Mồ hôi máu đỏ bốc rêu
Những con chó sói quan liêu
Nhe răng cắn rứt thịt da cách mạng!
Nghe gió mùa đông thâu đêm suốt sáng
Nhớ “Đài xem lễ” tôi xót bao nhiêu
Đất nước đêm nay không đếm hết người nghèo
Thiếu cơm thiếu áo…
Bọn tham ô, lãng phí, quan liêu
Đảng đã phê bình trên báo
Còn bao tên chưa biết ai hay
Lớn, bé, nhỏ, to, cao, thấp, béo, gầy…
Chúng nảy nòi, sinh sôi như dòi bọ!
Khắp nước đâu đâu chẳng có!
Đến một ngày Đảng muốn phê bình tất cả
E phải nghìn số báo Nhân Dân!
Tôi đã dự những phiên tòa xử tội
Những con chuột mặc áo quần bộ đội
Đục cơm khoét áo chúng ta
Ăn cắp máu dân đổi chác đồng hồ
Kim phút kim giờ lép gầy như bụng đói
Những mẹ già, em trai, chị gái
Còng lưng rỏ máu lấn vành đai
Trung ương đảng ơi!
Lũ chuột mặt người chưa hết
Đảng cần phải lập những đội quân trừ diệt
Có tôi!
Đi trong hàng ngũ tiên phong.
Lời Mẹ Dặn
Tôi mồ côi cha năm hai tuổi
Mẹ tôi thương con không lấy chồng
Trồng dâu, nuôi tầm, dệt vải
Nuôi tôi đến ngày lớn khôn.
Hai mươi năm qua tôi vẫn nhớ
Ngày ấy tôi mới lên năm
Có lần tôi nói dối mẹ
Hôm sau tưởng phải ăn đòn
Nhưng không, mẹ tôi chỉ buồn
Ôm tôi hôn lên mái tóc:
Con ơi! Trước khi nhắm mắt
Cha con dặn con suốt đời
Phải làm một người chân thật.
Mẹ ơi! Chân thật là gì?
Mẹ tôi hôn lên đôi mắt
Con ơi! Một người chân thật
Thấy vui muốn cười cứ cười
Thấy buồn muốn khóc là khóc
Yêu ai cứ bảo là yêu
Ghét ai cứ bảo là ghét
Dù ai ngon ngọt nuông chiều
Cũng không nói yêu thành ghét
Dù ai cầm dao dọa giết
Cũng không nói ghét thành yêu.
Từ đấy người lớn hỏi tôi:
Bé ơi, bé yêu ai nhất?
Nhớ lời mẹ tôi trả lời
Bé yêu những người chân thật.
Người lớn nhìn tôi không tin
Cho tôi là con vẹt nhỏ
Nhưng không! những lời dặn đó
In vào trí óc của tôi
Như trang giấy trắng tuyệt vờị
In lên vết son đỏ chói.
Năm nay tôi hai mươi lăm tuổi
Đứa bé mồ côi thành nhà văn
Nhưng lời mẹ dặn thuở lên năm
Vẫn nguyên vẹn màu son chói đỏ.
Người làm xiếc đi dây rất khó
Nhưng chưa khó bằng làm nhà văn
Đi trọn đời trên con đường chân thật.
Yêu ai cứ bảo là yêu
Ghét ai cứ bảo là ghét
Dù ai ngon ngọt nuông chiều
Cũng không nói yêu thành ghét
Dù ai cầm dao dọa giết
Cũng không nói ghét thành yêụ
Tôi muốn làm nhà văn chân thật, chân thật trọn đời
Đường mật công danh không làm ngọt được lưỡi tôi
Sét nổ trên đầu không xô tôi ngã
Bút giấy tôi ai cướp giật đi
Tôi sẽ dùng dao viết văn lên đá.
Đêm Nghi Tàm, Đọc Thơ Đỗ Phủ Cho Vợ Nghe
Ngoài trời trăng như tuyết
Trắng lạnh đến thấu xương
Trong nhà vách trống toang
Gió ra vào thoả thích...
Hồ khuya sương tĩnh mịch
Trộn nước lẫn cùng trời
Con dế chân bờ giậu
Nỉ non hoài không thôi...
Tựa lưng ghế cành ổi
Vai khoác áo bông sờn
Tôi ngồi đọc Đỗ Phủ
Vợ vừa nghe vừa đan...
Đỗ Phủ tự Tử Mỹ
Thường xưng già Thiếu Lăng
Sinh ở miền đất Củng
Cách ta hơn ngàn năm
Thơ viết chừng vạn trang
Chín nghìn trang thất lạc
Người đời sau thu nhặt
Còn được hơn ngàn bài
Chỉ hơn ngàn bài thôi
Nỗi đau đã Thái Sơn
Nếu còn đủ vạn trang
Trái đất này e chật!...
Thơ ai như thơ ông
Lặng im mà gầm thét
Trang trang đều xé lòng
Câu câu đều đẫm huyết...
Thơ ai như thơ ông
Mỗi chữ đều như róc
Từ xương thịt cuộc đời
Từ bi thương phẫn uất
Thơ ai như thơ ông
Kể chuyện mái nhà tốc
Vác củi làm chuồng gà...
Đọc lên trào nước mắt!
Giữa tuyết trong đò con
Đỗ Phủ nằm chết đói
Đắp mặt áo bông sờn
Kéo hoài không kín gối.
Ngàn năm nay sông Tương
Sóng còn nức nở mãi
Khóc chuyện áo bông sờn
Đắp mặt thơ chết đói!...
Giật mình trên tay vợ
Bỗng nẩy một hạt sương
Hạt nữa rồi hạt nữa
Tôi nghẹn dừng giữa trang.
Kéo áo bông che vai
Ngồi lặng nghe sương rơi
Con dế chân bờ giậu
Nỉ non hoài không thôi!...
Vụng về... tôi dỗ vợ:
Em ơi đừng buồn nữa
Qua rồi chuyện ngàn năm
Bao nhiêu nước sông Tương...
Miệng nói nhưng lòng nghĩ:
Ôi thân phận nhà thơ
Khác nào thép không rỉ
Ngàn năm cũng thế thôi!...
Đã đi với nhân dân
Thì thơ không thể khác
Dân máu lệ khốn cùng
Thơ chết áo đắp mặt!
Em ơi, nếu Đỗ Phủ
Vai khoác áo lông cừu
Bụng no đến muốn mửa
Viết sao nổi câu thơ
Ngàn năm cháy như lửa:
Cửa son rượu thịt ôi
Ngoài đường xương chết buốt.
Em ơi, nếu Tử Mỹ
Nhà ở rộng mười gian
Rào sắt với cổng son
Thềm cao đá hoa lát
Chắc ông không thể làm
Mưa thu mái nhà tốc.
Em ơi, nếu Thiếu Lăng
Cặp kè vợ béo nứt
Một bước là ngựa xe
Đứng đi quân hầu chật
Đời nào ông lắng nghe
Tiếng gào và tiếng nấc
Bà cụ xóm Thạch Hào
Gái quê tân hôn biệt...
Đã đi với nhân dân
Thì thơ không thể khác
Dân máu lệ khốn cùng
Thơ chết áo đắp mặt!
Chính vì thế em ơi
Nhân loại ngàn năm qua
Máu chảy như sông xiết
Cũng là để cho Thơ
Sẽ không còn phải viết
Những Hành qua Bành Nha
Vô gia Thuỳ Lão biệt...
Cũng là để cho Thơ
Sẽ không còn phải chết
Giữa tuyết, trong đò con...
Đắp mặt áo bông sờn.
Đừng buồn nữa em ơi
Chuyện ngàn năm... ngàn năm
Có Nơi Nào Trên Trái Đất Này
Có nơi nào trên trái đất này
Mật độ nhà thơ như ở đây
Ba thước vuông, sáu nhà thơ ngồi, hai phải đứng
Vì không đủ chỗ
Có nơi nào trên trái đất này
Mật độ đắng cay như ở đây
Chín người có mười cuộc đời rạn vỡ
Bị ruồng bỏ và bị lưu đầy
Có nơi nào trên trái đất này
Mật độ đam mê như ở đây
Yêu nhau phải vào nhà thương điên
Thơ đến phải chịu cùm tay
Có nơi nào trên trái đất này
Mật độ cô đơn như ở đây
Một đám trẻ bơ vơ không nhà cửa
Sống bằng thơ đau với rượu cay
Có nơi nào trên trái đất này
Mật độ yêu thương như ở đây
Mỗi tấc đất có một người quỳ gối
Dâng trái tim và nước mắt cho nỗi đau của cả loài người
Có nơi nào trên trái đấy này
Có nơi nào trên trái đất này
Có nơi nào trên trái đất này…
Mời Rượu
Mời bác Ba Vì xích lại đây
Ta cùng túy lúy ngắm sóng say
Tôi đùa bác đấy, đừng tưởng thật
Bác xích lại gần tôi cũng gay.
Bác là Ba Vì, tôi Phùng Quán
Bác lắm khách, tôi càng lắm bạn
Toàn bợm rượu coi trời bằng chai
Họ nhầm lung tung bác với tôi.
Bác đẹp ngang tang, tóc còn xanh
Gái Đông Đô xướt mướt thư tình
Gửi nhầm địa chỉ tôi chết dở
Bà vợ tôi sẽ nổi cơn ghen!
Thôi bác cứ ngồi yên ở đó
Còn tôi cứ tĩnh tọa ở đây
Tôi thì làm thơ, bác làm núi
Nhớ nhau tưới rượu xuống Hồ Tây
Anh Là Ai Và Anh Từ Đâu Tới (Viết cho Văn Cao)
Anh là ai và anh từ đâu tới
Anh đến từ Suối Mơ, từ Thiên Thai
Từ mối tình bi thảm của Trương Chi
Tiếng hát hòa nước mắt, kết tinh thành ngọc trai…
No comments:
Post a Comment